DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE

     DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE

• Düşünce, algılama ve kavrama gibi zihinsel yetileri başka uyaranları dışlayarak yalnızca belirli uyaranlar üzerinde yoğunlaştırma gücüne dikkat denir
• Dikkat,  uyarıcıları seçebilme ve onlara yoğunlaşabilme kabiliyetidir
• Dikkat, bir şeyi öğrenmek, anlamak veya kavramak amacıyla gösterilen zihinsel çabadır. Dolayısıyla dikkat olmadan öğrenme olmaz

    DİKKAT MODELLERİ

• Dikkatin alt süreçlerinin en çok kabul gören modeli Sohlberg ve Mateer’in (1987, 1989) deneysel nöropsikolojinin klinik olgulara dayalı hiyerarşik modelidir. Bu modele göre dikkat şu bölümlere ayrılabilir:
• Odaklanmış Dikkat: Dikkatimizi bir uyarıcıya odaklama kabiliyetimizle alakalıdır.
• Sürdürülen Dikkat: Bir uyarıcı ya da eylemle uzun süre ilgilenebilme kabiliyetidir.
• Seçici Dikkat: Belli bir uyarıcı ya da eylemle dikkati dağıtan başka bir uyarıcı olduğu halde ilgilenebilme kabiliyetidir.
• Değişen Dikkat: Dikkat odağını iki ya da daha fazla uyaran arasında değiştirebilme kabiliyeti.
• Bölünmüş dikkat: Aynı anda farklı uyaran ya da eylemlerle ilgilenebilme kabiliyeti.

      SEÇİCİ DİKKAT

• Dikkatin çevredeki onca uyaran arasından yalnızca küçük bir uyaran kümesine odaklanmak gibi seçicilik özelliği vardır ve hangi uyarana odaklanacağı bir ölçüde güdülenmeyle belirlenir.
• Çevremizdeki çokça uyarıcıların içerisinden sadece bizi ilgilendirenleri seçeriz. Algıda seçiciliği sağlayan dikkattir. Çevremizde hangi uyarıcının üzerinde dikkatimizi yoğunlaştırırsak, o uyarıcıyı algılarız, öteki uyarıcıları algılamayız

        SPONTAN(KENDİLİĞİNDEN)DİKKAT

• Bilinçli bir çaba göstermeden kişinin çevresindekilerin farkında oluşudur. Bipolar bozukluğa sahip hastaların manik döneminde artmış şekilde görülür.
• Dikkat, diğer bilişsel becerilerimizin doğru çalışması için gereklidir, işte bu yüzden dikkat süreçlerinde oluşacak bir bozulma herhangi bir gündelik aktivitenin yapılmasını zorlaştırabilir. Ancak gün içinde dikkat seviyesinin değişmesi son derece normaldir. Dikkat seviyesini etkileyebilecek bazı etkenler arasında yorgunluk, bitkinlik, yüksek ateş, uyuşturucu madde kullanımı, vb. birçoğu sayılabilir

         DİKKAT İÇİN BESİNLER

• Kalsiyum
• Magnezyum
• Demir
• C vit.
• Kayısı
• Ceviz
• Süt ürünleri
• Muz
• Yeşil sebzeler
• Kahve

DEHB ve DEB dışında dikkat bozulmasıyla tanımlanan birçok hastalık mevcuttur.

• Alzheimer Hastalığıgibi demanslar   dikkat sorunlarına yol açabilir.
• Diğer taraftan anksiyete bozuklukları ya da depresif bozukluklar dikkati etkileyebilir

      DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU(DEHB) NEDİR?

• Dikkat eksikliği/dağınıklığı, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikle seyreden, bu özellikler sebebi ile hayatın olumsuz etkilendiği önemli gelişimsel-ruhsal bir bozukluktur.
• Sıklıkla belirtileri 7 yaş öncesi başlar ancak bir grupta ergenlikte de başlayabiliyor.
• Dikkat problemi olan çocuklar,  oyun çağında yeterince oyuna konsantre olamaz, sık etkinlik değiştirirler. Okul döneminde ders dinlemek, tahtada yazılanları takip etme, ödevleri akılda tutmak, verilen komutları takip etmekte, günlük programlarını organize etmede güçlük yaşar, kendi başlarına ödev yapmakta, eşyalarını korumakta zorluk yaşarlar. Dinleme de ve kaydetmede güçlükler sergiler ve sıklıkla gündüz düşleri kurarlar. Genelde yazılı sınavlarda sık sık hata yaparlar.
• Özel öğretmen veya ebeveynle ders yaparken,  yapabildiklerini yalnızken yapamazlar. Özellikle yapması istenilen etkinlikleri yerine getiremez. Bu çocukların ebeveynleri her konuda çocuğu ikaz etmekten yorulduklarını, her sabah çocuğu uyandırama sırasında yaşanılan zorluktan tutun da servise yetişemeyeceği  endişelerinden, ve akşam ödevleri bitirmek için verdikleri savaştan sık söz ederler.

           DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR VE NASIL GÖRÜLÜR?

• Yaş ve zeka düzeyine uygun düzeyde konsantre olamama halidir. Özellikle bilgi edinme için gereken konsantrasyonun sağlayamayan,  toparlanmayan, dağınık, unutkan, dalgın, işleri erteleme huyu olan, programsız ve plansız kişilerde dikkat eksikliğinden şüphelenmek gerekir.

          HİPERAKTİVİTE NEDİR?

• Kaotik ve amaçsız hareketlilik halidir. Her hareketlilik hiperaktivite değildir.  Yaş ve gelişim düzeyine göre değerlendirmelidir. Hareketlilik, sıkıntı hali, gürültülü oynama, çok konuşma, diğer çocukların etkinliklerini bozma, sakin durması gereken yerde duramama şeklinde kendini gösterir.

Belirtiler…..

• Detaylara dikkat etmekte zorluk çeker veya dikkatsizce hatalar yapar.
• Oyun aktivitelerine veya kendisine verilen görevlere dikkatini vermekte güçlük çeker!
• Onunla konuşurken dinlermiş gibi görünmez.
• Talimatları sırası ile izlemekte güçlük çeker ve uğraştığı şeyi bitiremez.
• Görev ve faaliyetlerini düzenlemekte güçlük çeker.
• Fazla miktarda zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır (Okul ödevi, ev ödevi vs).
• Katılacağı faaliyetler için gerekli şeyleri (Malzemelerini) kaybeder.
• Etrafta olan diğer şeylerden dikkati kolayca dağılır.
• Günlük faaliyetlerde unutkandır.
• Elleri ayakları kıpır kıpırdır veya oturduğu yerde kımıldanıp durur.
• Sakince oturması istenildiğinde, bunu sürdürmekte güçlük çeker.
• Öyle yapmaması istendiğinde etrafta koşuşturmaya veya çevresindeki şeylere tırmanmaya devam eder.
• Sessizce oynamakta güçlük çeker.
• Sürekli “hareket” halinde veya “motor takılmış ” gibidir.
• Aşırı derecede konuşur.
• Sorular daha tamamlanmadan yanıtını yapıştırır.
• Grup faaliyetlerinde sırasını beklemekte güçlük çeker.
• Kişilerin konuşmalarını böler veya diğer çocukların faaliyetlerine müdahale eder.

        DEHB ALT GRUPLARI

1) Dikkat eksikliği ön planda olduğu tip (DEHB-D):Bu grupta daha çok dalgınlık, unutkanlık, dağınıklık, ağırlık söz konusudur. Hareketli olmaları gerekmez.
2) Hiperaktivite-dürtüselliğin  ön planda olduğu tip (DEHB-HF):Bu grupta çok fazla dikkat sorunu olmaksızın, lüzumsuz hareketlilik, gürültücülük, macera peşinde olma, riskli davranışlar, yerinde duramama/oturamama gibi özellikler ön plandadır.
3) Bileşik tip: Hem dikkat dağınıklığı, unutkanlık, dalgınlık hem de hareketlilik, dürtüsellik olan gruptur.

         DEHB NE SIKLIKLA GÖRÜLÜR?

• Çocuk ve ergenlerde %5-%13 oranında görülmektedir. En sık görülen çocukluk çağı psikiyatrik sorunudur.

DEHB  TANISI KONULAN ÇOCUKLARIN YETİŞKİNLİĞİ NASIL OLUR?

Çocukluk çağında bu tanıya alanların yaklaşık yarısında sorunlar yetişkin hayatta da sürmekte ayrıca yeni psikiyatrik bozukluklarda eklenmektedir.

DEHB İLAÇLARI BAĞIMLILIK YAPAR MI?

• Bağımlılık yapmaz ve bağımlılığa karşı koruyucudur.

      YETİŞKİNLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite  Bozukluğu görülür mu?

• Evet, hemen hemen  sık rastlanılan bir sorundur. Genel nüfusun %4 bu sorunu yaşamaktadır.

Yetişkinlerde ne gibi belirtiler söz konusudur?

• Detaylara yeterince dikkat veremezler, detaylarla ilgilenirse iş hızı azalır, acele iş yapmaya kalkıştığında çok fazla hatası olur.
• İşlere uzun süre dikkatini verememe sorunu vardır, ancak çok sevdiği etkinlikler (bilgisayar vs) aşırı  odaklanabilir, sıklıkla bir filmi ya da kitabı bitirmekte zorlanırlar, hızlıca bir şeyden sıkılırlar.
• Dalgınlık sıktır, konuşmada konsantrasyon zorluğu vardır, sık sık konuşma konusunu değiştirler.
• İşleri tamamlamakta zorluğu vardır. Özellikle idari işleri bitirme güçlüğü sıktır.
• Günlük işleri planlamakta güçlük çeker, ev ve çalışma alanı dağınıktır.
• Uzun süreli zihinsel çaba gerektiren görevlerden sıklıkla kaçınır, genelde kolay ve eğlenceli işleri sever, sıkıcı görevleri sık ertelerler.
• Eşya kaybı ve unutmalar sıktır. Cüzdan, anahtar veya ajanda kaybeder, eşya aramayla çok zaman harcarlar.
• Dış uyaranlar tarafından kolaylıkla dikkatleri dağılır,  dikkat dağıldıktan sonra tekrar işe odaklanmakta güçlük çekerler.
• Günlük hayatta unutkandır, randevularını unutur, bazen ödemelerini, fatura yatırmayı unuturlar.
• Aile bütçesini planlamakta,  önceliklerini anlamakta zorlanır.
• Dikkat eksikliği olan bir bireyde bütün bu belirtilerin olması gerekmiyor, bir kısmı olabilir ancak önemli olan hayatının bundan olumsuz etkilenmesidir.

               YETİŞKİNLERDE HİPERAKTİVİTE NASIL GÖRÜLÜR?

• Elleri ya da ayakları ile sık sık huzursuzca oynar veya sandalye sık sık kıpırdar, oturduğu yerde kalem tıklatır veya başka hareketler yapar.
• Oturmak zorunda olduğu yerlerden kaçınır, veya oturmak zorunda ise çok sıkılır. Konferanslar, toplantı, vb yerlerden kaçınır.
• Huzursuzdur, kolay dinlenemez, boş duramaz.
• Boş zamanlarında etkinlikleri ile sakin bir şekilde uğraşmakta zorlanır.
• Genellikle yoğundur, çok enerjisi vardır tartışırken bile kesintisiz tartışır durur.
• İnsanları  yoracak şekilde çok konuşur. Gevezedir, sıklıkla içi dışı birdir, düşünmeden konuşur.
• Sırada beklemekte güçlük çeker, öne geçmek ister, trafikte beklerken güçlük çeker, sabırlı değildir.
• Başkalarına karışır, başkalarının sözünü keser.