Adana Tarihi Camileri
Akça mescid, Alemdar Camii, Hasan Kedhüda Camii, Hoskadem Camii, Kemeralti Camii, Kurtkulagi Köyü Camii, Mestanzade Camii, Seyh Zülfa Mescidi, Yag Cami, Yeni Camii, Ceyhan Ulu Camii, MesmisPasa Camii, Yesil Mescid Adana’nin tarihi camilerindendir.
Akça mescidi
Adana’nin en eski Türk yapısı olarak bilinen Akça (Agca) mescit, Ulu Cami Mahallesinde ve Ulu Cami’ye 60 metre mesafede, 2. Sokakla 4. Sokağın kesiştiği kösede bulunmaktadır. Ramazanoglu Sahabeddin Bey zamanında Türkmen beylerinden biri olan Ağcabey tarafından yaptırılmış olduüu için bu adi almıştır. 1930’lu yıllarda müze deposu olarak kullanılan yapı, 1964’te ve 1998 depreminde ciddi ölçüde hasar gördükten sonra 2004’te Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tamir ettirilmiştir.
Alemdar Cami
Alemdar Cami, Adana’nın Beş Ocak Mahallesinde 34. Sokak’ta bulunmaktadır. Kare plan üzerine kesme tas duvarlardan yapılmış olan eser, kitabesine göre 1162 H. (1748) tarihli olup; mimari Alemdar el-hac Mustafa Hasan Agadır. Tek kubbeli küçük camiler arasında yer alan Alemdar Cami’nin, beden duvarlarındaki kesme tas işçiliğinden başka büyük bir sanat değeri bulunmamaktadır. Bölgeye has özellikte mekanı örten kubbe, oluklu kiremitlerle kaplanmıştır. Kubbe intikali pandantiflerle sağlanan eserin beden duvarlarına her kenarda açılmış olan ikişer pencere mekanı aydınlatır.
Kurtkulağı Köyü Cami
Ceyhan ilçesine 30 kilometre mesafede, eski Halep kervan yolu üzerinde bulunan Kurtkulagi Köyü Camii, Türk mimarîsi içinde, ayri bir yer isgal edebilecek degerli yapilardan bir tanesidir.
Eser, Kuzey duvarında bulunan kitabesine göre 1010 H. (1601) tarihinde Haydar Ağa adında bir hayırsever tarafından yaptırılmış, daha sonra da 1070 H. (1659) tarihinde yakınında bulunan kervansaray ile birlikte, küçük bir onarım görmüştür. 1070 H. (1659) tarihindeki bu onarımın Mimar Mehmet Ağa tarafından yapıldığı kayıtlardan anlaşılmaktadır.
Mestanzade Cami
Kendi adini tasıyan mahallede bulunan Mestanzade Cami, Mestanzade Hacı Mahmut Ağa tarafından 1093 H. (1682) tarihinde inşa ettirilmiştir. Eserin yapılışına ait bir kitabesi yok ise de ilk inşasından sonra birkaç defa yapılmıi olan onarımlardan birine ait tamir kitabesi bulunmaktadır.
En son olarak 1948 yılında Helvacı Musa oğlu İsmail Çankaya tarafından camiye, bugünkü minaresi ilave edilmiştir. Mestanzade cami ve camiden biraz ilerde bulunan Mestan hamamına ait bir de vakfiye mevcut olup, bu vakfiyede belirtildiğine göre, cami ve hamam H.1093 (1682) tarihinde Ramazanogulları’ndan Hacı Mahmut Ağa tarafından yaptırılmıştır.
Yağ Cami
Eski Belediye Caddesi üstünde Büyük Çarşı semtinde olup, bitişiğindeki medrese ile birlikte bir külliye teşkil etmektedir. Evvelce bir kilise iken, camiye çevrilmiş olan bu yapının asil adi Eski Camidir.
Evliya Çelebi Seyahatname’sinde de Eski Cami diye bahsedilmekte ise de; cami’in kapısı önünde vaktiyle yağ pazarı kurulmuş olduğundan Yağ Cami adini almıştır. Cami’nin hemen bitişiğinde yer alan medrese kapısı üzerindeki kitabede, eserin 1501 yılında Ramazan oğlu Halil Beyin emri ile camiye çevrildiği ve bu tarihten 57 yıl sonra da buraya Piri Pasa tarafından medresenin yaptırıldığı okunmaktadır. Minarenin inşası ise kilisenin camiye çevrilişinden 24 yıl sonrasına, yani 1525 yılına rastlamamaktayız.
Yeni Cami
Kuruköprü’den Küçük Saate giden Özler Caddesi üzerindedir. Küçük bir camidir. Üç satir halinde sülüs hatla yazılı kitabesinden (1724) yılında Abdürrezzak Antaki adli Antakyalı bir zengin tarafından yaptırılmıştır. Minaresi de diğer bir kitabesine göre de 1142 H. (1729) tarihinde Aptullah Bin Ali Bese tarafından minaresi yaptırılmıştır.
Bütünüyle dikdörtgen planda olan yapının üzerini, iç mekanda iki paye ve iki sütunun taşıdığı beşerden on kubbe örtmektedir. Paye ve sütunlar mekanı kıbleye paralel iki nef ayırmakta ve bu destek sistemi sivri kemerlerle birbirine bağlanmaktadır. Gerek plan seması ve gerekse mekan konstrüksiyonu itibariyle tipik ulu camilere dahil olan eserin beden duvarları ve minaresi, Adana Ulu Cami’inde de olduğu gibi Kahire’deki bazı Memluk yapılarını hatırlatmaktadır.
Yeşil Cami
Tepebağ Mahallesi 20. Sokakta Gazi ilkokulu yanında bulunan Yeşil Mescit, Gencizadeler tarafından 1165-1167 H (1746-1748) tarihleri arasında inşa edilmiştir. Mescidi örten kubbenin üzerindeki kitabede 1165 H. tarihi ile mescidin banisi Hacı Mahmud’un ismi yer almaktadır. Mescit, içini örten kubbenin üzerindeki kiremitlerin yeşil olusundan dolayı Yeşil Mescit ismini almıştır. Planı araziye uydurma zorunluluğu sebebi ile, altına bir de bodrum kat yapılmış olup, esere doğu duvarın uzantısı ve mescidin yan duvarı boyunca devam eden avlu duvarının sonunda ki yay kemerli bir kapıdan girilmektedir.